W piątek 11 sierpnia ma zostać oficjalnie odsłonięty tzw. Pomnik Nadberezyńców. Przez ostatnie tygodnie sprawdzaliśmy, jak to możliwe, że obiekt, który posiada tyle błędów w napisach, o czym pisaliśmy (przeczytaj), mógł stanąć i to za zgodą Rady Miasta Kołobrzeg. W sprawie zwróciliśmy się do Centrum Informacyjnego Rządu i dostaliśmy odpowiedź, że coś tam autorzy pomnika mieli zmienić, ale na razie nie odnotowaliśmy tego. Natrafiliśmy za to na wiele innych kwestii.

Jak już pisaliśmy, prezes komitetu budującego pomnik, Krzysztof Nowacki, twierdził, że posiada wszystkie niezbędne pozwolenia i opinie, a przede wszystkim, o czym nas przekonywał, opinię Instytutu Pamięci Narodowej, ale odmówił pokazania jej. Sprawdziliśmy te kwestie i dotarliśmy do dokumentów IPN. Pierwsza opinia IPN, która powstała 11 lutego 2019 roku była pozytywna, ale z uwagami. I te uwagi są niesłychanie ważne. Po pierwsze, Adam Siwek, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, dokonał modyfikacji napisu, czym komitet się nie przejął, ale zwrócił również uwagę na sam kształt pomnika: „Wydaje się, że upamiętnienie ofiar zbrodni i represji dokonanych na Polakach przez władze rosyjskie i sowieckie na przestrzeni tak długiego okresu chronologicznego powinno być przedmiotem odrębnej inicjatywy oraz opracowania koncepcji nowego obiektu memoratywnego”. Mówiąc krótko, inicjatywa kołobrzeżan powodowała, że jest ona niezrozumiała co do zasady, co więcej, nawiązuje do zbyt wielu faktów historycznych, mieszając je. Ale i na tym IPN nie poprzestał: „W opinii Biura Upamiętnienia Walk i Męczeństwa IPN koncepcja pomnika powinna być ponownie przedyskutowana i na nowo opracowana, tak by powstały obiekt niósł ze sobą zarówno treść historyczną jak i posiadał walor metaforyczny. Dosłowność sceny egzekucji może – wbrew intencjom – negatywnie wpłynąć na przekaz ideowy pomnika”. Scena Rosjanina zabijającego Polaka i składane tam kwiaty mogłyby bowiem powodować, że sowieckiemu mordercy składano by kwiaty. Dlatego IPN doradzał wykonanie figury alegorycznej, symbolizującej te zbrodnie. Mało tego, stanowisko IPN było na tyle negatywne dla inicjatywy komitetu z Kołobrzegu, że odmówiono mu w 2021 roku dofinansowania budowy pomnika. Wówczas, dyrektor BUWiM pisał tak: „Biuro (…) negatywnie ocenia przesłany projekt pomnika, którego centrum stanowi postać triumfującego Sowieta, przed którym będą czynione honory i składane kwiaty podczas uroczystości rocznicowych”.

Pomimo negatywnej opinii IPN, Rada Miasta Kołobrzeg wyraziła zgodę na realizację takiego pomnika uchwałą z 16 stycznia 2020 r. W paragrafie 1 uchwały zapisano, że postanawia się upamiętnić ofiary operacji antypolskiej NKWD „zgodnie z projektem stanowiącym załącznik nr 1”. Załącznik publikujemy poniżej. Co ciekawe, zarówno przedstawienie figuralne jak i tekst na tablicy, który widać na zrealizowanym pomniku, jest niezgodny z tym załącznikiem. Oznacza to, że pomnik mógł powstać niezgodnie z prawem. Złożyliśmy w kwestii napisów na pomniku i pojawiających się wątpliwości zapytanie do Rady Miasta Kołobrzeg. Otrzymaliśmy odpowiedź w tej sprawie od przewodniczącego Bogdana Błaszczyka, że zwrócił się w tej sprawie do organy wykonującego uchwałę rady, czyli do prezydenta miasta.

Na budowę pomnika przy ul. 6. Dywizji Piechoty podpisano stosowną umowę z Zielenią Miejską. Na podstawie uchwały i tej umowy, pozwolenie na budowę pomnika wydał starosta kołobrzeski. Zapytaliśmy rzeczniczkę starosty, Marlenę Wachowską, na jaki pomnik powstał projekt i na co wydano zgodę. Otrzymaliśmy odpowiedź, że projekt złożony i zatwierdzony przez Wydział Budownictwa Starostwa Powiatowego w Kołobrzegu jest taki sam, jak w załączniku do uchwały Rady Miasta Kołobrzeg. Wszystko wskazuje na to, że obiekt powstał niezgodnie z pierwotnym projektem i pozwoleniem na budowę. Mało tego, pomnik powstał wbrew woli i akceptacji Rady Miasta Kołobrzeg, wyrażonej w uchwale…

Wraz z powstaniem naszego wcześniejszego artykułu, złożyliśmy zapytanie do prezydent Anny Mieczkowskiej. Miało to miejsce 21 lipca. Nasze wątpliwości trafiły na podatny grunt. Miasto przeprowadziło kontrolę i jak wynika z naszych informacji, natrafiło na rozbieżności w zakresie dokumentacji i tego, co zostało zrealizowane. Michał Kujaczyński, rzecznik prasowy prezydenta, na nasze zapytanie odpisał tak: „Oficjalne odsłonięcie pomnika zaplanowane na 11 sierpnia, bez uregulowania jego stanu prawnego jest w naszej opinii przedwczesne”.

Komitet budowy pomnika wiedząc już, że budowa z formalnego punktu widzenia ma wady, wniósł do Rady Miasta Kołobrzeg... wniosek o akceptację dla istniejących napisów. Tyle, że w piśmie podawane są fakty nie do końca zgodne z rzeczywistością. Krzysztof Nowacki pisze, że w sprawie napisów się konsultował, itd., ale pomyłek się nie ustrzegł. O tych pomyłkach został poinformowany, co więcej, powstał na ten temat artykuł. Tyle, że wówczas komitet nie zareagował, co więcej, prezes twierdził, że wszystko jest dobrze. Zareagował dopiero, gdy sprawa trafiła do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (przeczytaj), która budowę pomnika dofinansowała. Po drugie, Nowacki powołuje się na jakieś opinie, ale nie wspomina ani słowem, że dwukrotnie projekt pomnika negatywnie zaopiniował Instytut Pamięci Narodowej. Po trzecie, nie wspomina, że przy pomniku postawił dwie dodatkowe tablice. Na jednej z tych tablic zamieszcza pierwotną wizualizację pomnika, która nie powstała, ale nie wskazuje, że nie chcieli tego ani mieszkańcy, a IPN nie zostawił na tym suchej nitki. Krzysztof Nowacki został zapytany w kwestii ustosunkowania się do realizacji pomnika w opisanej w tym artykule sytuacji, ale nie skorzystał z możliwości wypowiedzi.

Pomnik ma zostać odsłonięty w piątek 11 sierpnia. Takie zaproszenie wpłynęło do rady. Rada Miasta Kołobrzeg ma zaplanowane posiedzenie we wrześniu. Sprawą zainteresował się powiatowy inspektor nadzoru budowlanego. Już po powstaniu tekstu, nasza redakcja otrzymała pismo od prezydent Anny Mieczkowskiej, w odpowiedzi na cytowane w artykule zapytanie. Czytamy w nim m.in.: "(...) Komitet Budowy Pomnika (...) został wezwany do niezwłocznej korekty inskrypcji na Pomniku, zgodnie z projektem (...)".

Robert Dziemba