W nocy z 9/10 listopada 1938 roku zdemolowano synagogę. Wybito szyby, a przez okno wyleciała ozdobna tora. Toporem walono w gwiazdę Dawida.
Historia Żydów Kołobrzegu ma bogatą historię. Niestety, koniec tej historii jest tragiczny i rozegrał się w czasach III Rzeszy. Gdy dla kołobrzeskich Żydów otworzyły się w 1812 roku bramy twierdzy, zagospodarowanie się w zniszczonym po oblężeniu mieście było bardzo trudne. Kilkanaście rodzin starało się również zadbać o życie religijne. Udało im się kupić działkę a w latach 40-tych XIX wieku zbudować synagogę, znaną w historiografii jako starą.
Wraz z likwidacją twierdzy i rozwojem uzdrowiska, do Kołobrzegu zaczęły przybywać znane postaci wyznania mojżeszowego, które znacząco zasłużyły się dla rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego, jak Hermann i Magnus Hirschfeld. Powstawały kolejne inwestycje, w tym nowa synagoga czy sanatorium żydowskie. Liczba Żydów mieszkających w Kołobrzegu rosła do początku XX wieku. Następnie widoczny jest spadek z 336 Żydów w 1905 roku do 132 w 1938 roku. Odsetek ludności żydowskiej w Kołobrzegu w 1938 roku na tle ogólnej liczby mieszkańców wynosił mniej niż 0,5 procenta. Powodem spadku ludności żydowskiej była migracja do Berlina i innych większych niż Kołobrzeg ośrodków miejskich, ale także ich asymilacja kulturowa i społeczna, a w czasach III Rzeczy emigracja z przyczyn prześladowań politycznych i religijnych.
Od 1933 roku, w Kołobrzegu podobnie jak w całej III Rzeszy, podsycano nienawiść do Żydów i atakowano ich. "Kolberger Beobachter" wydrukował listę sklepów żydowskich, w których "prawdziwy Niemiec" nie robi zakupów. Rok później, Żydzi zaczęli wyprzedawać swój majątek i emigrować.
Kulminacją akcji wymierzonych w społeczność żydowską były wydarzenia z nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku, które do historii przeszły jako Noc Kryształowa. Pretekstem do ataku na Żydów było zabójstwo, jakiego dokonał 7 listopada 1938 roku w ambasadzie niemieckiej w Paryżu młody Żyd Herszel Grynszpan. Ofiarą Grynszapana był sekretarz ambasady. Młody chłopak zrobił to w zemście na to, jak jego rodzinę potraktowano w Rzeszy. Naziści wykorzystali to propagandowo i określili jako "atak międzynarodowego żydostwa na Rzeszę Niemiecką". Noc kryształowa miała charakter spontaniczny ludności niemieckiej, ale była zainicjowana przez funkcjonariusz partyjnych. Brali w niej udział członkowie SA i SS, a policja nie reagowała.
W Kołobrzegu w nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku zdemolowano 27 sklepów żydowskich. Przy ulicy Budowlanej 26 znajdowała się synagoga (obecnie wieżowiec przy ul. Budowlanej). Próbowano ją podpalić, ale sprzeciwił się temu młynarz Hans Wolf. Nie tyle zależało mu na synagodze, ale wskazał, że pożar może przenieść się na drewniane domy w tej części miasta i skończy się to wielką pożogą. Ten apel odniósł skutek, a bojówki przystąpiły do dewastowania synagogi. Przy ul. Budowlanej znajdował się stos cegieł. Chuligani rzucali nimi w bożnicę, niszcząc elewację i wybijając szyby. Siekierami i toporkami niszczono dachówki na dachu. Na zewnątrz wyrzucono pocięte fotele skórzane. Świadkowie tych zdarzeń pamiętają, że jeden z nazistowskich bojowników zwisał z tympanonu i walił toporem w znajdującą się tam gwiazdę Dawida - bezskutecznie. Plac na ulicy Budowlanej szybko zapełnił się wyposażeniem synagogi i potłuczonym szkłem. Obiekt zamknięto i przekształcono w magazyn.
Zdewastowano i zamknięto stary i nowy cmentarz żydowski. Dom pogrzebowy zamieniono na stajnię. Więcej szczęścia miał Żydowski Szpital Uzdrowiskowy, który zamknięto i przekształcono na magazyn, a następnie na zapasowy lazaret wojskowy.
Te wydarzenia wielu rodzinom żydowskim dały do myślenia. Część z nich wyjechała z Rzeszy, pozostawiając swój majątek, ale część pozostała. Czołowi kołobrzescy Żydzi nie wybrali jednak drogi uwolnienia się spod nazistowskich represji, które traktowali jako przejściowe. Jak pisze Hieronim Kroczyński: „wierzyli, że Niemcy są narodem kulturalnym i przy ich wysokiej pozycji społecznej nic tragicznego nie może im się stać”. Ci, którzy nie wyjechali, zostali aresztowani i rozlokowani w obozach zagłady, gdzie zginęli.
Fot. Verlag Peter Jancke "Der Kolberger Kirchen"
Więcej informacji o Żydach w Kołobrzegu można znaleźc na portalu "Wirtualny Sztetl" (kliknij).
Synagoga przy ul. Budowlanej.
Żydowski Szpital Uzdrowiskowy z 1899 r. (teren dawnego PŻB, obecnie Zarząd Portu Morskiego).
Wnętrze synagogi w Żydowskim Szpitalu Uzdrowiskowym.
Cmentarz żydowski i dom pogrzebowy przy ul. Koszalińskiej.
UWAGA!
Komentarze są prywatnymi opiniami Czytelników, za które redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Publikowanie jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu. Jeśli jakikolwiek komentarz narusza obowiązujące prawo lub zasady współżycia społecznego, prosimy o kontakt poczta@miastokolobrzeg.pl. Komentarze niezwiązane z artykułem, naruszające regulamin lub zawierające uwagi do redakcji, będą usuwane.
Komentarze zostaną opublikowane po akceptacji przez moderatora.