W Kołobrzegu obchodzimy rok Olgierda Szerląga, ustalony uchwałą Rady Miasta. Ten ciekawy lokalny artysta urodził się w 1920 roku w Pilznie, zmarł w 1996 roku w Kołobrzegu. Z naszym miastem związał się w 1960 roku. Dziś prezentuję pierwszy artykuł poświęcony temu twórcy, po którym pamięć przypadkiem niedawno odświeżono za sprawą Domu Rybaka i znajdującej się tam mozaiki.

Jak wiadomo, obiekt ma zostać przebudowany. Stanowi własność prywatną. Obudzeni nagle niektórzy mieszkańcy – co jest standardem w Kołobrzegu, zaczęli wnioskować o wpisanie obiektu do rejestru zabytków, restaurację mozaiki, a nawet jej przeniesienie. Koszty do 1,5 mln zł... Sprawa nabrała charakteru walki o zabytek, także w związku z zainteresowaniem radnych. Podnoszono tu fachowe ekspertyzy, które niewiele jednak wnoszą do przedmiotowej sprawy. Po pierwsze, obiekt nie spełnia warunku obiektu zabytkowego. Nie spełnia go również ze względu na samą mozaikę. Twierdzenie, że to unikat na skalę Polski, jest nie tylko nadużyciem, ale jest nieprawdziwe. Takich mozaik zachowało się sporo. I nie pierwsza z nich zniknie z krajobrazu. Tak stało się już z wojami Krzywoustego na obecnym kościele Św. Marcina przy ul. Portowej. Nikt za nie nie umierał…

Dom Rybacka powstał w latach 60-tych na bazie rozbudowy rybackiego schroniska dla pracowników branży rybackiej i przetwórczej. Inwestorem było PPiUR „Barka”. Jak czytamy w gazecie z epoki „będzie jednym z piękniejszych na całym wybrzeżu”. Na tę inwestycję przeznaczono kwotę 2 mln ówczesnych złotych. Powstała tam sala klubowa z kawiarnią, biblioteka, czytelnia, jadalnia i inne pomieszczenia o destynacji kulturalno-oświatowej. Aranżację wnętrza wykonali: Irena Zahorska i Olgierd Szerląg. „Stylizowane motywy morskie wykonane z kolorowych kamyków i odłamków ceramiki już teraz wzbudzają powszechny zachwyt” – czytamy w prasie z lat 60-tych.

Po pierwsze, nie ma podstaw do wpisywania do rejestru zabytków nieruchomości, które nie mają właściwości do tego, aby ograniczać prawo własności w tym zakresie. To sprzeczne z ideą ustawy o opiece nad zabytkami. Oczywiście, skoro znajduje się na tym obiekcie dzieło sztuki, to można szukać argumentów, jednakże trudno będzie przekonać Narodowy Instytut Dziedzictwa i zapewne nie uwzględni tego wtórnie żaden sąd, że za unikatowe dzieło sztuki (każde dzieło sztuki jest unikalne), wytworzone przez danego artystę, mamy uznać mozaikę, których to mozaik zachowało się więcej. Oznacza to bowiem, że mamy więcej elementów twórczości danego artysty, które przetrwały w krajobrazie do dnia dzisiejszego, a które mogą być ważne z punktu widzenia naszego miasta. Osobiście, za takową nie uważam mozaiki na Domu Rybaka. Byłem również przeciwnikiem jej ratowania, także ze względu na niewspółmierne koszty. Upłynęło już tyle miesięcy, a nie powstał żaden komitet fanów tej twórczości, którzy nie tylko zebraliby niezbędną sumę na ratowanie dzieła, ale znaleźli także miejsce do jego prezentacji. W ogóle w Kołobrzegu mamy taki syndrom ratowania czegoś, co jest już rozbierane, albo co znika z krajobrazu. Wtedy tworzy się argumenty o zabarwieniu emocjonalnym, patriotycznym wręcz, a gdy dane obiekty latami niszczeją, gdy można je ratować, wówczas chętnych nie ma. Nikt się tym nie interesuje. Nie pisze się projektów, nie zakłada lokalnych organizacji, nie zdobywa środków. A na tym polega społeczne działanie obywateli.

Jest to pewnego rodzaju lekcja na przyszłość. Znikła hydroelektrownia, spichlerz, za chwilę zniknie mozaika. Wolę jednakże, aby 1,5 mln zł przeznaczyć na restaurację Baszty Prochowej, znacznego obiektu w krajobrazie miasta, niż mozaikę na Domu Rybaka. Na przyszłość należy się zastanowić, jak zabezpieczyć inne obiekty, na których takie mozaiki występują, zbadać ich stan i wpisać albo do ewidencji zabytków, albo, jeśli obiekt na to zasługuje, do rejestru zabytków. To drugie wydaje się praktycznie niemożliwe, gdyż Olgierd Szerląg najczęściej zajmował się aranżacją wnętrz zbudowanych w okresie realnego socjalizmu. Większość z nich nie ma unikatowych cech architektonicznych. Na pewno jednak warto rozmawiać, aby nie dochodziło do takich sytuacji, że mamy rok Olgierda Szerląga i uczcimy go rozbiórką jego mozaiki. Z drugiej strony, zachowała się dokumentacja twórcza mozaik tego artysty, zachowały się zdjęcia, projekty, obrazy. Część z nich jest w posiadaniu Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Być może to dobra okazja do wystawy czasowej poświęconej tej postaci.

Robert Dziemba

Fot. J. Hrynio
Urząd Miasta Kołobrzeg