Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu we współpracy z Grupą Eksploracyjno-Poszukiwawczą „Parsęta” prowadzi badania na przedpolu Twierdzy Kołobrzeg, celem zlokalizowania Reduty Polskiej, ale także podążania śladami żołnierzy polskich z 1 Pułku Piechoty, którym dowodził książę pułkownik Antoni Paweł Sułkowski. Od ponad 200 lat nie budzi wątpliwości, gdzie żołnierze polscy obozowali, ale gdzie i jak walczyli, to nadal karta do zapisania. Niestety, pracy nie ułatwia fakt, że duża część tych terenów została splądrowana podczas nielegalnych poszukiwań, a ich efekty trafiły do prywatnych kolekcji, nie tylko na terenie Kołobrzegu.

Wraz z przystąpieniem Polaków do korpusu oblężniczego pod koniec kwietnia 1807 roku, zapadły decyzje dotyczące metodycznych prac na przedpolu twierdzy. Polacy zostali włączeni do 1 Brygady, która swoje działania prowadziła w kierunku północno-zachodnim na wyżynie Binnenfeld. Jeszcze pod koniec marca, przy drodze na Koszalin wzniesiono dwa szańce, nr 7 i 8, które następnie przekształcono w reduty. Wraz z obsadzeniem tam żołnierzy, otrzymały one swoje nazwy zwyczajowe: nr 7 stała się Redutą Saską, a nr 8 Redutą Polską. Obie wymieniane są w źródłach i literaturze przedmiotu. Reduta Polska z języka francuskiego nazywana była „La Polonaise”. I to z tego miejsca rozpoczęto prace ziemne w kierunku Wilczego Wzgórza (Wolfsberg). Rozkaz obsadzenia i obrony oby redut pochodzi z 4 maja 1807 roku. Od tego czasu rozpoczynają się pierwsze ataki na sam fort. Pierwszy miał miejsce już 7 maja, kiedy generał Loison próbował go zdobyć frontalnym atakiem, jednak bezskutecznie. To wtedy ranny został Franciszek Dzierżykraj Morawski, który za rany odniesione pod Kołobrzegiem otrzymał krzyż Virtutti Militari klasy III (w Kołobrzegu ma również swoją ulicę, która prowadzi prosto do Parku Aleksandra Fredry od strony ul. Wschodniej). Kolejne ataki, w tym ten z nocy z 17 na 18 maja, choć przynosiły sukcesy, to jednak nie kończyły się zdobyciem samego fortu.

Żołnierze realizowali kolejne prace ziemne. Następnie zakładano kolejne reduty, w tym Redutę Nr 12, wyposażoną w dwie 2-funtowe armaty oraz redutę nr 13 wyposażoną w cztery dwunastofuntowe armaty. Nie ma informacji o ustawieniu artylerii w redutach: saskiej i polskiej. Trzeba było posuwać się dalej na zachód i północ. Tak Polacy trafili w okolice dzisiejszego sanatorium „Arka”, gdzie założyli Redutę nr 15 Pallaviciniego, na bazie starego rosyjskiego szańca z wojny siedmioletniej. Nie używano nazwy od narodowości wykonawców, bo taka już istniała, ale użyto nazwę poległego włoskiego oficera, bo prawdopodobnie, Polacy nie mieli własnego. Na tej linii, nieco bardziej na południe, powstała także Bateria nr 18, wyposażona w cztery dwunastofuntowe armaty i trzy haubice. Od tego momentu rozpoczynają się walki na terenie przedpola fortu na Wilczej Górze. Kolejny atak odbył się 11 czerwca i zakończył się zdobyciem fortu. 14 czerwca Prusacy ruszyli do kontrataku. Walki były krwawe i zakończyły się dużymi stratami po obu stronach. Poległ w nich zastępca komendanta twierdzy – kpt. Karl von Waldenfels. 15 czerwca fort dalej był w rękach żołnierzy korpusu oblężniczego. Kolejny atak pruski na tę fortyfikację 19 czerwca, zakończył się krwawą łaźnią zgotowaną żołnierzom kołobrzeskiej twierdzy.

Prowadzone przez Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu prace skupiają się więc na początku szlaku polskich żołnierzy od strony Reduty Polskiej. Ze wstępnych analiz zgromadzonego częściowo materiału wynika, że udało się odnaleźć zabytki militarne: kulę armatnią i fragmenty kuli, najprawdopodobniej 2 żelazne kule kartaczne i 3 fragmenty żelaznych granatów, 4 ołowiane kule muszkietowe i 10 okapków ołowiu. Znaleziono również sporo zabytków średniowiecznych, które świadczą o wykorzystywaniu tego terenu w okresie daleko przed 1807 rokiem, ale także eksponaty pochodzące z XIX i XX wieku, jak chociażby używane wówczas monety. Badania na tym terenie nadal trwają.

Całość przedmiotowego zagadnienia omawia książką pt. „Reduta Polska a fortyfikacje Twierdzy Kołobrzeg podczas oblężenia w 1807 roku”, która ukazała się dzięki finansowemu wsparciu Powiatu Kołobrzeskiego. Książkę będzie można otrzymać bezpłatnie podczas spotkania autorskiego, które odbędzie się 4 lipca (czwartek) o godz. 18.00 w Pałacu Braunschweigów w Muzeum Oręża Polskiego przy ul. Armii Krajowej 13.00. Zapraszamy.

Robert Dziemba



Materiał powstał w ramach projektu "Opracowanie i wydanie w formie książkowej publikacji na temat fortyfikacji Twierdzy Kołobrzeg na początku XIX w.", realizowanego przez Fundację Historia Kołobrzegu przy dofinansowaniu ze środków z budżetu Powiatu Kołobrzeskiego