Clear Sky

8°C

Kołobrzeg

29 marca 2024    |    Imieniny: Wiktoryna, Cyryl, Eustachy
29 marca 2024    
    Imieniny: Wiktoryna, Cyryl, Eustachy

Redakcja: tel. 500-166-222 poczta@miastokolobrzeg.pl

Portal Miasto Kołobrzeg FBPortal Miasto Kołobrzeg na YT

Regionalny Portal Informacyjny Miasta Kołobrzeg i okolic

reklama

reklama

reklama

IPN a teczki TW "Bolek"Z ławy obrońcy i kibica (73)
Powszechnie uważa się, że demokratyczne wybory są pięcioprzymiotnikowe, tj. powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne i tajne, przy czym tajność dotyczy aktu głosowania, a nie wyborów.


Są jednak liczne wyjątki, np. w wyborach do Senatu wybory nie są równe i nie są proporcjonalne, gdyż okręgi są jednomandatowe a zwycięzca jest jeden. Powszechność wyborów w wyborach samorządowych doznaje licznych zahamowań. Konstytucja w art. 62 powszechność ogranicza przez uznanie, że prawa wyborcze mają obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat. Kryterium 18 lat jest uznawane w przeważającej ilości krajów, ale na przykład w Austrii i w Brazylii prawa wyborcze przysługują już od 17 lat, a na Kubie nawet od 16. Kryterium godnościowe pozbawia praw wyborczych tych, którzy są pozbawieni praw publicznych lub wyborczych, co szczegółowo przedstawiłem w II części. Kryterium domicylu, tj. prawa wyborcze w wyborach samorządowych mają wyborcy stale zamieszkali na terytorium okręgu wyborczego. Należy zauważyć, że Konstytucja nie przewiduje tego ograniczenia. Zasada powszechności nakłada obowiązki, aby organizować wybory w taki sposób, aby ułatwić dostęp  do lokalu wyborczego. Osoby starsze, niedołężne czy niepełnosprawne muszą mieć stworzone odpowiednie warunki dotarcia do lokalu lub głosowania korespondencyjnego, lub przez pełnomocnika. Ma to na celu poszerzenie elektoratu efektywnego. Zgłaszany postulat głosowania elektronicznego w Polsce nie doczekał się jeszcze uznania.

Zwiększenie powszechności wyborów mogłoby nastąpić przez zastosowanie urny mobilnej, tj., aby komisja przychodziła z urzędu do wyborców, którzy z powodów zdrowotnych nie mogą dotrzeć do lokalu wyborczego. Uznaje się jednak, że byłoby to zagrożenie dla demokracji i mogłoby stanowić pole do nadużyć, co widać na Białorusi i w Rosji, gdzie jest stosowana urna mobilna. Na podstawie art. 44 kodeksu wyborczego, można użyć urny pomocniczej, która jest przeznaczona do wrzucania kart wyłącznie w zakładach leczniczych i w domach pomocy społecznej.

Poszerzeniem powszechności jest możliwość organizacji wyborów w obwodach zamkniętych, tj. na statkach, w szpitalach, zakładach karnych, w jednostkach wojskowych i innych pełniących służbę w systemie skoszarowanym, w domach studenckich. Poszerzeniem jest również organizacja wyborów przez polskich konsulów, dla wyborców przebywających za granicą.

Powszechność utożsamiana jest z postulatem, aby frekwencja była jak największa. W niektórych krajach (Włochy, Luxemburg), stosowany jest przymus wyborczy. W Bułgarii, aby zachęcić do głosowania zastosowano loterię, gdyż po oddaniu głosu wyborca otrzymywał numer uprawniający do losowania nagród rzeczowych. W Polsce loterie wyborcze są zakazane.

Zasada równości oznacza w sensie formalnym, że każdy wyborca ma jeden głos. Równość materialna oznacza, że wpływ wyborców na ostateczny wynik będzie taki sam lub porównywalny. W wyborach do Sejmu średnio na jednego posła przypada 86 tysięcy wyborców, ale są okręgi gdzie ta ilość jest mniejsza lub większa. Siła jednego głosu jest więc różna, a więc nie jest zachowana zasada równości w sensie materialnym. W wyborach samorządowych do rad gmin liczących powyżej 20.000 mieszkańców, tworzy się okręgi wyborcze w których wybiera się od 5 do 8 radnych. W każdym okręgu w zależności od liczby wyborców „siła” głosu jest różna.

Zasada równości nie odnosi się tylko do wyborców, ale również stawiany jest postulat równych szans kandydatów. Kodeks wyborczy gwarantuje to w różny sposób. Ogranicza się możliwość wydatkowania na kampanię wyborczą. Tak na przykład, w gminach liczących do 500 tysięcy mieszkańców, limit wydatków związanych z prowadzeniem kampanii wyborczej kandydata na wójta (burmistrza, prezydenta miasta)ustala się mnożąc liczbę mieszkańców gminy przez 60 groszy.

Inną zasadą mającą na celu zachowanie równych szans kandydata, jest równy czas antenowy przysługujący wszystkim kandydatom, oraz bezpłatność czasu antenowego. Uznaje się również, że ideę równości realizuje parytety wyborcze, tj. parytet płci. Nakazuje on, aby na listach wyborczych znajdowało się co najmniej 30% każdej płci. Kilka lat temu parytetu płci nie spełniła Partia Kobiet, która wystawiła do wyborów prawie same kobiety zapominając, że parytet płci dotyczy również mężczyzn, gdyż musi ich być na liście co najmniej 30%.

Zasada bezpośredniości ma trzy znaczenia. W znaczeniu pierwszym jest to jednostopniowość, czyli brak gremiów pośrednich. W drugim znaczeniu jest to nakaz osobistego głosowania. W PRL rozumiano to dosłownie. Zgodnie z kodeksem wyborczym głosowanie korespondencyjne jest uważane za głosowanie osobiste. Głosowaniem osobistym nie jest głosowanie przez pełnomocnika. W trzecim znaczeniu jest to nakaz głosowania imiennego na określonego kandydata. Niedopuszczalne jest głosowanie „en block” na całą listę. Faktycznie jednak głosując na danego kandydata oddaje się równocześnie głos na listę, co ma znaczenie w głosowaniu proporcjonalnym w okręgach wielomandatowych.

Wybory są jawne, ale głosowanie jest tajne. Tajność głosowania nie była stosowana do końca XIX wieku, gdyż wyborca mówił na kogo oddaje głos. Obecnie zasadą jest głosowanie pisemne i wykluczone jest głosowanie ustne przez oświadczenie. Kodeks wyborczy aby zrealizować zasadę tajności głosowania, wprowadza różne rozwiązania. Tak na przykład, karta do głosowania może być zadrukowana tylko z jednej strony. W czasie głosowania zapewnia się intymność ustawiając odpowiednią ilość kabin, które uniemożliwiają stwierdzenie na kogo wyborca oddał głos. Karty muszą być jednakowe, aby nie można było ustalić kto jak głosował.  

Wybory samorządowe według kodeksu wyborczego nie są proporcjonalne, jednakże dotyczy to jedynie gmin do 20 tysięcy mieszkańców. W takich gminach wybory są jednomandatowe. Kandydat, który w okręgu otrzyma najwięcej głosów zostaje radnym. W poprzednich wyborach wybory jednomandatowe dotyczyły gmin do 40 tysięcy wyborców. W gminach powyżej 20 tysięcy mieszkańców, w wyborach do rad powiatowych, oraz do sejmików wojewódzkich wybory są proporcjonalne, tj. okręgi wyborcze są wielomandatowe.

Z matematycznych wyliczeń wynika, że im więcej w danym okręgu jest mandatów, to tym większe szanse  mają małe partie. W wyborach samorządowych obowiązuje dolny próg wyborczy 5 % co oznacza, że komitet wyborczy który osiągnie wynik poniżej 5% nie otrzymuje żadnego mandatu. Inaczej niż w wyborach do Sejmu- w wyborach samorządowych nie ma progu 8% dla koalicji partii politycznych. Zakłada się, że w systemie proporcjonalnym wynik wyborów ma oddać proporcjonalność, tj. ilość głosów równa się ilości mandatów. Żaden ze znanych systemów obliczenia proporcjonalności nie oddaje w pełni powyższej zasady. Podział mandatów odbywa się według zasad, które są trudne do zrozumienia. Art. 444 kodeksu wyborczego stanowi, że:
1.    Liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list okręgu wyborczego (po wyeliminowaniu list, które otrzymały poniżej 5%) dzieli się kolejno przez 1,2,3,4 i dalsze kolejne liczby, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy.
2.    Każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonej w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.
3.    Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podobny wyżej sposób, a tych liczb jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów.
Powyższy sposób proporcjonalnego rozdziału mandatów określa się algorytmem dꞋHondt według którego, większy otrzymuje więcej, a mniejszy mniej. W prawie wyborczym odrzuciliśmy drugą znaną metodę Saint – Laguë

Jeśli ktoś zdał maturę z matematyki na 5 i nie rozumie powyższego ustawowego opisu metody dꞋHondta, to nie powinien się przejmować. Nie jest to łatwe. Wytłumaczyć ją można rozpisują jakiś hipotetyczny przykład. Załóżmy, że w  okręgu jest 8 mandatów. Komitety A, B, C i D przekroczyły próg 5% i uzyskały: komitet A - 100 głosów, B – 120 głosów, C – 70 głosów i D – 34 głosy. Według zasady  głosy dzielimy przez 1 i otrzymamy A–100 : 1 = 100, B–120 ꞉ 1 =120, C–70 : 1 = 70 i D- 34 : 1 = 34, następnie dzielimy wszystkie wyniki przez 2 i otrzymamy odpowiednio A–50, B–60, C–35 i D–17. Następnie wynik dzielimy przez 3 i uzyskujemy A– 33,3, B–40, C–23,3, D–11,3.  Otrzymujemy osiem kolejnych ilorazów: B-120, A-100, C-70, B-60, A-50, B-40, C-35,  A-33. Tak więc lista A otrzymała 3 mandaty, lista B – 3, lista C – 2, a lista D nie otrzymała żadnego mandatu. Prościej wytłumaczyć się nie da. Jeśli ktoś tego nie rozumie nie oznacza to jeszcze, że nie przysługują mu prawa wyborcze. Podany powyżej przykład unaocznia, dlaczego partia w  wyborach uzyskała ok. 41 % głosów, w Sejmie ma ponad 50% posłów.

Adwokat Edward Stępień

reklama

reklama

reklama

reklama

reklama

Dodaj komentarz

UWAGA!
Komentarze są prywatnymi opiniami Czytelników, za które redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Publikowanie jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu. Jeśli jakikolwiek komentarz narusza obowiązujące prawo lub zasady współżycia społecznego, prosimy o kontakt poczta@miastokolobrzeg.pl. Komentarze niezwiązane z artykułem, naruszające regulamin lub zawierające uwagi do redakcji, będą usuwane.

Komentarze zostaną opublikowane po akceptacji przez moderatora.

Zgody wymagane prawem - potwierdź aby wysłać komentarz



Kod antyspamowy
Odśwież

Administratorem danych osobowych jest  Wydawnictwo AMBERPRESS z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Zaplecznej 9B/6 78-100 Kołobrzeg, o numerze NIP: 671-161-39-93. z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 500-166-222 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej wysyłając wiadomość mailową na adres poczta@miastokolobrzeg.pl Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa.

reklama